Zamek w Krasiczynie

Zamek w Krasiczynie

Do Krasiczyna wstąpiliśmy w drodze do Przemyśla. Wcześniej, w podobnych okolicznościach, trafili tu nasi przyjaciele. Podzielili się zdjęciami. I obudzili w nas potrzebę obejrzenia tego miejsca na żywo. Nadarzyła się okazja. W Ustrzykach się rozpadało. Na dobre. Tak, tak – wciąż kontynuuję relację z (nie)naszejpodróży poślubnej. Trzeba było coś wymyślić.

Jak pewnie już zauważyliście, ostatnio staliśmy się jakoś bardziej wygodni. Cóż, nie będziemy burzyć tego wyobrażenia. Wsiadamy w samochód i dajemy zawieźć się na miejsce (około 11 km od Przemyśla). Parkujemy w pobliżu, kupujemy bilet – normalny 15 PLN, ulgowy 8 PLN. I idziemy zwiedzać! Z przewodnikiem.

Baszta Szlachecka 

Widok od strony fosy

Zanim jednak dotrzemy na dziedziniec wewnętrzny, gdzie zaczyna się „wycieczka”, rzut oka na zamek w całej okazałości. Zbudowano go w XVI-XVII w. w miejscu wcześniejszego założenia drewnianego, w pobliżu przeprawy przez San. Pierwszym jego właścicielem był Stanisław Krasicki. Dzieło ojca dopełnił Marcin (też Krasicki, po tacie). Budowlę w stylu renesansowo-manierystycznym osadzono na planie prostokąta - co bok, to inna z czterech stron świata. Każdy z jego wierzchołków zwieńczono cylindryczną basztą:

• Boską (a w niej kaplica i krypta ostatnich przedwojennych właścicieli zamku),
• Papieską,
• Królewską,
• Szlachecką (Rycerską).

Tym samym w założeniu architektonicznym zamku odzwierciedlono najważniejsze dla jego właściciela wartości: Boga, Kościół, monarchię i szlachectwo. Sylwetkę budowli uzupełniono kwadratową wieżą zegarową. Nad wszelkimi pracami czuwali nie tylko lokalni artyści przemyscy, lecz przede wszystkim architekci z Włoch.

Co przykuwa uwagę zaraz po wejściu na wewnętrzny dziedziniec zamkowy? To coś! Tzn. niezwykłe dekoracje ścienne, tzw. sgraffita. Poprzez nakładanie na siebie kolorowych warstw tynku (lub gliny) i zeskrobywanie powłok wierzchnich (zanim te się utwardzą) tworzy się dwu- (lub wielo-) barwne wzory przestrzenne.

Krasiczyńskie sgraffito

Wieża zegarowa, Baszta Boska i unikalne dekoracje ścienne

Zamek w Krasiczynie ma ich około 7 000 m kw, czyli chyba najwięcej w Europie (tak przeczytałam u Marysi: tutaj). Na pamiątkę pobytu królów: Zygmunta III Wazy, Władysława IV, Jana Kazimierza i Augusta II, ściany zamku ozdobiono ich wizerunkami wykonanymi właśnie tą metodą.

Baszta Szlachecka

Niestety, choć zamek z zewnątrz zachwyca, jego mury niewiele skrywają. Większość oryginalnego wyposażenia została albo złupiona, albo zdewastowana. Chyba że idzie o skrywanie tajemnic... te mury niejedno widziały!

Wnętrze kaplicy w Baszcie Boskiej

Wnętrze kaplicy w Baszcie Boskiej

Wnętrze kaplicy w Baszcie Boskiej

Ale od początku. Dajmy na to, od bezpotomnej śmierci Krasickich. Zamek przechodził w różne ręce, by w końcu w 1835 roku na ponad sto lat trafić do majątku Sapiehów. Nowi właściciele zapewnili Krasiczynowi intensywny rozwój zarówno gospodarczy, jak i społeczny.

Wnętrza zamkowe

Wśród nich – on, Adam Sapieha. O tym, jak był przystojny, niech świadczy fakt, że Jan Matejko wykorzystał jego walory do przedstawienia księcia Witolda na koniu w „Bitwie pod Grunwaldem”. Miał chłopak powodzenie. Latem 1851 r., pewnie nie bez sugestii swej matki, Adam oświadczył się listownie pewnej 20-letniej damie. Mowa o Jadwidze Sanguszko, córce pięknej Izabeli z Lubomirskich. Ponoć zamiast urody, odziedziczyła po matce dobroć i troskliwość. Mało?

Wiosna 1852 r. zapisała się w kronikach towarzyskich ślubem Adama i Jadwigi. Niestety, pannę młodą swą urodą przyćmiła jej siostra, 16-letnia wtedy Helena. Ta również miała swój epizod u Matejki – pozowała mu do „Hołdu Pruskiego”. Mówiło się, że jest drugą obok Katarzyny z Branickich Potockiej największą pięknością Krakowa.

Tuż przed przyjazdem nowożeńców na zamku wybuchł pożar. Czy słusznie brano go za zły omen dla młodej pary? Niby nie, urodziło im się dziewięcioro dzieci. A propos tych dzieci! Zamek jest otoczony parkiem, w którym na pamiątkę narodzin każdego potomka Sapiehów sadzono drzewo: dla synów – dęby, dla córek – lipy. Ale do rzeczy! Do biednej Jadwigi!

I wcale nie myślę teraz o podporządkowaniu się despotycznym rządom teściowej. No dobrze, o tym może trochę też. Ale chyba jeszcze gorzej miała z... mężem. Między nim a jej siostrą dość szybko wywiązał się romans, który trwał kilka lat. Jego owocem było dwoje dzieci. Pierwsze z nich (córkę) wysłano do Francji. Z czasem kontakt z nią całkowicie się urwał. Drugie trafiło na wychowanie do Jadwigi... Syn Adama i Heleny prawdę o swoich rodzicach poznał dopiero po śmierci matki. Trudno było mu poradzić sobie z tą sytuacją. Ostatecznie zerwał stosunki rodzinne.

Co w tej historii smuci najbardziej? Jadwiga do samego końca uwielbiała siostrę. Tak ją ponoć wychowano. Dla Sanguszków rodzina miała być wartością samą w sobie. A wzajemna miłość i szacunek – bezwarunkowe. Obdarzyła nimi też męża. I nigdy się z tego nie wycofała (po więcej szczegółów i tym razem odsyłam do Marysi: tutaj).

Kiedy w 1939 r. do zamku weszli Rosjanie, doszło m.in. do profanacji zwłok Sapiehów. Żołnierze Armii Czerwonej mieli wyjąć trumny z grobowców, opróżnić je i używać na dziedzińcu do kąpieli. Kości wysypano na środku krypty. I choć w 2008 r. zakończono jej odnowę, właściwie nie wiadomo, w jakim stopniu nowe tablice oddają rzeczywistość.

Nowe tablice w krypcie

Pozostałości zniszczonych tablic

Po II wojnie światowej majątek przejęło państwo. W zamku działało wtedy technikum leśne. W latach 70. mecenat nad obiektem objęła Fabryka Samochodów Osobowych w Warszawie, a po jej likwidacji (od 1996 r.) obiekt znajduje się w rękach Agencji Rozwoju Przemysłu. Na jego terenie działają m.in. hotel i restauracja.

PS. No tak, jeszcze lochy!